Kalverstraat, Nieuwendijk, Jodenbreestraat, Anthoniesluis, Zwanenburgergracht, Waterlooplein. Klinkende straatnamen in Amsterdam en jaarlijks bezocht door miljoenen toeristen. Grote kans dat je er ook doorheen bent gelopen of zelfs gereden. Hier ligt de basis van één van 's werelds beroemdste automerknamen: Citroën. André Citroën, die een eeuw geleden het bedrijf oprichtte is de achterkleinzoon van Amsterdammer Jacob Limoenman. Je leest het goed: Citroën en Limoenman, dat kan geen toeval zijn.

What's in a name

Vanaf 1811 heeft iedere ingezetene, waar ook ter wereld, een officiële achternaam. Europa's heerser Napoleon wil weten hoeveel onderdanen elk veroverd land telt. Zo bedenkt hij de burgerlijke stand, door iedereen een achternaam te geven. Ook Jacob meldt zich bij het bevolkingsregister. Gebruikelijk is om je beroep te gebruiken als achternaam of 'zoon' achter de voornaam te plaatsen. Jacob is importeur van limoenen uit Suriname en handelt op de Vlooienmarkt, een gebied dat nu bekend staat als de markt op het Waterlooplein. Voor hem ligt het voor de hand om zich te vernoemen naar zijn handel. Zo gaat hij voortaan als Jacob Limoenman door het leven. Eén van zijn tien kinderen is Roelof Limoenman die met zijn vrouw Roosje twee kinderen krijgen: Sara en Barend. Door het vroegtijdig overlijden van zijn vader belandt de jonge Barend in een weeshuis, waar hij de kans krijgt om een opleiding tot goudsmid te volgen. In die tijd verliest hij zijn hart aan Netje Rooseboom, dochter van de welgestelde handelaar in gouden horloges. Als hij zich aan zijn aanstaande schoonfamilie voorstelt, blijkt zijn achternaam niet goed te vallen. En zijn afkomst evenmin. Schoonvader in spé eist voordat hij zijn dochter afstaat dat Barend zijn achternaam verandert in het chiquer klinkende Citroen.

Trema

Barend en Netje Citroen wonen aan de Jodenbreestraat en krijgen liefst veertien kinderen. Aan de Nieuwendijk opent Barend samen met zijn oudste zoon Roelof een zaak in goud en zilver, die zeer succesvol wordt, ook internationaal. Zijn jongere zonen stuurt hij uit over Europa om in verscheidene branches te werk te gaan. Eén van hen is Levie Barend Citroen die naar de Poolse hoofdstad Warschau reist en daar valt voor de charmes van zijn toekomstige echtgenote Mascha Kleinmann. Als gevolg van de economische neergang is het paar genoodzaakt uit te wijken naar Parijs. Daar gaat Levie, die zijn naam in het Franser klinkende Louis Bernard heeft laten veranderen, uiteindelijk in de diamanthandel en is daar zeer succesvol in. Het is in Parijs waar op 5 februari 1878 hun jongste van vijf telgen wordt geboren: André Citroen. Zijn hart ligt al op jonge leeftijd bij techniek en hij is gefascineerd door het nieuwe fenomeen automobiel. Op 1 oktober 1885, als André acht jaar is gebeurt iets kleins met grote gevolgen. Omdat de uitspraak van zijn achternaam verwarring oplevert tijdens zijn inschrijving op het Lycée Condorcet, plaatst een leraar een trema op de 'e' van Citroen. De familie adopteert de nieuwe achternaam meteen omdat die chique klinkt.

Double chevron

André Citroën verlaat zijn opleiding aan de Polytechnische Hogeschool als ingenieur als hij pas 22 jaar is. Het zou nog 19 jaar duren voordat hij zijn eigen autofabriek sticht. Intussen reist hij naar Polen. Daar ontdekt de jonge ingenieur de vondst die zijn leven zou veranderen: hij ziet de werking van de tandwielen met visgraatvertanding. Die lopen soepeler, slijten nauwelijks en kunnen veel meer kracht overbrengen dan de toen gebruikelijke rechte vertanding. André koopt acuut de uitvinding en krijgt er patent op. Hij maakt er zelfs zijn bedrijfslogo van dat wereldwijd bekendheid zou krijgen als de ‘double chevron’. In 1919 richt hij zijn eigen automerk op. Het logo prijkt tot op de dag van vandaag op alle Citroëns.