10 Jaar KODO Design
Toen Ikuo Maeda in april 2009 de leiding over Mazda’s designafdeling nam, gaf hij zichzelf een ambitieuze doelstelling: trouw blijven aan de merkidentiteit en tegelijk een gedurfde nieuwe designrichting uitgaan. De Japanse esthetiek uitdrukken en toch de hele wereld aanspreken. Met zo weinig mogelijk elementen voertuigen met een emotionele en expressieve schoonheid creëren. Kortom: de essentie van schoonheid en beweging vatten en integreren in een stilstaand voorwerp. Tien jaar en talloze designonderscheidingen later kunnen we gerust stellen dat zijn visie een onmiskenbaar succes was.
De geboorte van Kodo
Zoals veel dingen in het leven begon het Kodo-design met een wit blad en een vraag: hoe kan een stilstaand voertuig de dynamische schoonheid van het leven vatten? En bijna even belangrijk: Hoe kan deze idee duidelijk worden gecommuniceerd aan iedereen die bij het designproces betrokken is?
Toen Ikuo Maeda een antwoord zocht op deze vragen, was hij net aangesteld als hoofdontwerper bij Mazda Motor Corporation in Hiroshima en had hij zich voorgenomen om het Mazda-design opnieuw uit te vinden. Zijn visie was duidelijk: de ‘Soul of Motion’, zoals de designtaal uiteindelijk zou worden omschreven (letterlijk: ziel der beweging), in elk Mazda-model tot uiting brengen. Maar Maeda wist dat hij drie dingen nodig had voor hij nog maar kon denken aan productiemodellen. Het eerste was een naam die de essentie van wat hij wou bereiken, weergaf. Het tweede was een fysiek voorwerp, een sculptuur als het ware, dat deze idee vertaalde naar een fysieke vorm. En het derde was een visiemodel dat Mazda’s nieuwe designrichting kon vertegenwoordigen voor klanten en de rest van de wereld.
Bij het bedenken van een naam voor zijn nieuwe designtaal – ogenschijnlijk misschien het meest triviale van de drie – kwam hij onmiddellijk voor enkele uitdagingen te staan. “De naam geeft ontwerpers inspiratie en is dan ook uitermate belangrijk”, aldus Ikuo Maeda. Het team had bijna een jaar nodig om zijn ideeën te vatten in een enkel woord: Kodo. Kodo betekent letterlijk ‘hartslag’, maar de eerste set van karakters werd aangepast om een extra betekenislaag toe te voegen, de idee van iets leven – of een ziel – te geven. “Ik weet nog dat we overmand werden door emoties toen we eindelijk de juiste naam hadden gevonden”, blikt Maeda terug.
Met deze visie in het achterhoofd begon het designteam ze te vertalen in fysieke vormen. Het resultaat was een designvoorwerp – of sculptuur – dat anticipeerde op het karakter van de auto die ervan werd afgeleid: de concept-car Shinari, die in 2010 werd onthuld op het autosalon van Los Angeles. Zijn naam roept de krachtige en tegelijk sierlijke uitstraling van gebogen of gedraaid staal of bamboe op. Bovendien verwijst hij naar de elastische spanning van een levend lichaam dat zich voorbereidt op een snelle en plotse beweging. De Shinari werd vaak vergeleken met een jachtluipaard dat klaar stond om te springen, een beeld dat als inspiratiebron diende voor heel wat van de eerste modellen ontworpen volgens de Kodo-principes.
Less is more: een Japanse esthetiek
Vanaf het begin zag Ikuo Maeda de nieuwe designtaal als nauw verwant met het Japanse erfgoed van het merk en een manier om de esthetische idealen van de eilandbewoners te vertalen naar het wereldwijde podium. Bij de eerste modellen stond de fusie van het natuurlijke en het artificiële centraal, aangezien die mix steeds terugkomt in de Japanse design-, kunst- en architectuurwereld. Denk maar aan een bonsaiboom of een traditionele Japanse tuin: ze zijn minutieus gepland en georganiseerd en drukken de schoonheid van de natuur uit, zij het in een zorgvuldig getemde en dus opgewaardeerde versie.
Een vergelijkbare relatie zien we tussen de concepten ‘functionaliteit’ en ‘schoonheid’. In Japan is er geen duidelijk of ideologisch onderscheid tussen kunst en productdesign. De dingen die we dagelijks gebruiken, zijn immers even cruciaal voor ons leven als voorwerpen die in een museum worden tentoongesteld. Volgens Japanners moet je aan deze dingen hetzelfde plezier onttrekken als aan een prachtig schilderij of beeldhouwwerk. Die symbiose komt nergens beter tot uiting dan in de culinaire wereld: de sfeer en de theepot zijn even belangrijk als de drank in de pot. Er zijn zelfs hele boeken geschreven over de esthetische implicaties van een Japanse bento-box. Deze lunchbox heeft in de eerste plaats als doel om voeding veilig van de ene plaats naar de andere te brengen. Idealiter geeft hij echter ook een extra dimensie aan de eetervaring, niet alleen door de schoonheid van de doos en de presentatie van de voedingsmiddelen erin, maar ook door de heerlijke anticipatie alvorens je de schatten in de lunchbox ontdekt. Datzelfde basisprincipe komt terug in alle mogelijke voorwerpen, van yoghurtpotjes tot interieurdecoratie, en vormt ook de ruggengraat van Mazda’s eigen ‘Car as Art’-concept (de auto als kunst). Die toewijding aan schoonheid, zelfs in het dagelijkse leven, maakt Japans design tot een invloedrijke en uiterst succesvolle kracht in de internationale designgemeenschap.
In de loop der jaren heeft nog een ander aspect van Japanse esthetiek zijn weg gevonden naar Mazda’s designfilosofie: een doorgedreven ‘less is more’-benadering. “Japans design moet in de eerste plaats eenvoudig en puur zijn”, aldus Ikuo Maeda. “Maar die eenvoud moet hand in hand gaan met een gevoel van diepgang.” Deze nieuwe gevoeligheid werd zelfs tot uiting gebracht in iconische modellen zoals de MX-5, die het ideaal van ultieme schoonheid door middel van eenvoud het dichtst benadert volgens Maeda. Om die diepgang te bereiken met een eenvoudige vorm heb je een minutieuze planning en aandacht voor details nodig, een benadering waar de Mazda-designers ten volle voor gaan.
De weg naar de essentie
Die gesofistikeerde eenvoud werd het kernelement in de tweede fase van het Kodo-design, die werd ingewijd door twee bekroonde concept-cars: de RX-Vision en de Vision Coupe. Deze concept-cars, die in 2015 respectievelijk 2017 werden voorgesteld op het autosalon van Tokio, werden allebei tot ‘Mooiste concept-car van het jaar’ gekroond en kunnen ook vandaag nog op heel wat lof van fans overal ter wereld rekenen.
Vanaf dit punt streefden Mazda-ontwerpers ernaar om schoonheid en een unieke elegantie te creëren door onderdelen weg te nemen, eerder dan er toe te voegen. Elk designelement heeft een doel en niets is overbodig of louter versiering. Drie concepten waren cruciaal in deze designevolutie: Yohaku (de schoonheid van lege ruimte), Sori (evenwichtige en gebalanceerde welvingen) en Utsuroi (het spel van licht en schaduw). Ikuo Maeda en zijn team elimineerden alle karakterlijnen op de flanken van de wagen om een blanco basis te creëren, een ‘lege ruimte’ die nooit echt leeg is. In plaats daarvan fungeert het zorgvuldig gewelfde koetswerk als een canvas waarop het licht kan schilderen. Wanneer de wagen door de ruimte beweegt, creëert het constante spel van licht en schaduw een dynamische en vloeiende look, zodat de ‘Soul of Motion’ tot uiting komt in de flanken.
Ondanks deze subtiele wijzigingen, die in de loop der jaren werden aangebracht, benadrukt Ikuo Maeda dat alle Mazda-modellen de essentie van het Kodo-design moeten uitstralen, zonder hun eigenheid te verliezen. Daartoe volgt de hoofdontwerper wat hij een ‘merkgebonden designperspectief’ noemt: “Wanneer al onze auto’s naast elkaar worden geplaatst, moet het gamma de klanten fascineren. Dat is de taak van de ontwerpers. Dat betekent niet dat we minder aandacht besteden aan de schoonheid van elk model, maar wel dat onze ontwerpen voor het hele Mazda-gamma een unieke, consistente boodschap moeten uitdragen.”
De autowereld heeft die boodschap luid en duidelijk begrepen. En als we mogen voortgaan op de onderscheidingen die onze recentere Kodo-designs hebben ontvangen, zitten we op de goede weg. In 2020 alleen al ontvingen zowel de Mazda CX-30 als de batterijaangedreven, elektrische Mazda MX-30 de ‘Red Dot Award’ voor productdesign, en mocht de Mazda3 naar huis met de World Car Award in de designcategorie.
De auto leven inblazen
Om de belofte van ontwerpen met een ziel te vervullen, heeft het designteam een proces uitgewerkt dat creativiteit combineert met vakmanschap en samenwerking. Eerst komt de zogeheten ‘verkennende voorbereiding’. Elk jaar worden Mazda-designers aangemoedigd om hun eigen kunstwerken te creëren op basis van de principes van het Kodo-design. “Er geldt geen enkele beperking op de methode die wordt gebruikt om het kunstvoorwerp te maken”, legt Ikuo Maeda uit. Mazda’s designteam ontwierp reeds kleding en meubilair, maar ook fietsen en kommen, en zelfs een eigen Kodo-parfum. In 2015 werden sommige van die unieke, handgemaakte voorwerpen tijdens de Designweek van Milaan voorgesteld aan het publiek. De idee is dat dit vrije spel van creatieve ideeën de ontwerpers zal helpen om de platgetreden paden te verlaten en opwindende nieuwe ideeën en vormen te creëren voor toekomstige modellen.
Vervolgens moeten de abstracte ideeën die voortkomen uit deze verkennende fase, worden vertaald naar het autodesign. Daarvoor werkt Mazda’s designteam nauw samen met de meester-vaklui, takumi genaamd, kleiboetseerders die de visie van de ontwerpers overbrengen naar een 3D-model van een auto. Het design wordt dan verder verfijnd en overgedaan in een proces dat de toepasselijke naam ‘co-creatie’ kreeg, tot er een kleimodel op ware grootte wordt gemaakt en door alle betrokkenen wordt goedgekeurd. Hoewel dit proces ontegensprekelijk meer tijd en arbeid vergt dan een zuiver virtueel design, is Ikuo Maeda ervan overtuigd dat het resultaat de extra inspanning meer dan waard is. “In Japan zijn we van mening dat vaklui de dingen die ze maken, leven inblazen, zodat de voorwerpen die de liefde en aandacht van deze vaklui hebben gekregen, levenskracht en een ziel hebben.” Zonder de betrokkenheid van de Mazda-takumi zouden Mazda’s misschien wel mooi zijn, maar zouden ze de ziel en aandacht voor details missen die hen de status van ‘Car as Art’ oplevert.
De weg naar de toekomst
Het Kodo-design verlegt al een decennium lang de grenzen van het autodesign en zal ook in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen in het Mazda-design, al veranderen nieuwe technologieën bepaalde regels van het autodesign. “Elektrische aandrijfsystemen hebben de structuur van de auto veranderd. Zo hebben we nu motoren in de wielen, waardoor er heel wat vrije ruimte overblijft om nieuwe dingen te ontwerpen”, verklaart Jo Stenuit, European Design Director bij Mazda. Deze nieuwe grenzen verkennen tegen het licht van de Kodo-designfilosofie wordt een van de grootste uitdagingen voor Mazda’s designafdeling.
Tegelijk zullen de eenvoudige elegantie en gesofistikeerde schoonheid van het Kodo-design cruciale elementen zijn op de weg naar een prestigieuze positionering. De richting die we hierbij uitgaan, is nog hoogwaardiger: de prestigieuze designs omvatten namelijk niet alleen de auto zelf, maar ook de omgeving waarin hij wordt voorgesteld. Daartoe heeft Mazda de afdeling Brand Style in het leven geroepen. Zij zorgt ervoor dat de sfeer van het Kodo-design tot uiting komt in elk aspect, van reclamecampagnes tot evenementen. Want zelfs na tien jaar heeft Mazda’s meest succesvolle designtaal ooit nog niets van haar charme verloren. De nieuwe fase van het Kodo-design is nog maar net aangebroken.
Zoals veel dingen in het leven begon het Kodo-design met een wit blad en een vraag: hoe kan een stilstaand voertuig de dynamische schoonheid van het leven vatten? En bijna even belangrijk: Hoe kan deze idee duidelijk worden gecommuniceerd aan iedereen die bij het designproces betrokken is?
Toen Ikuo Maeda een antwoord zocht op deze vragen, was hij net aangesteld als hoofdontwerper bij Mazda Motor Corporation in Hiroshima en had hij zich voorgenomen om het Mazda-design opnieuw uit te vinden. Zijn visie was duidelijk: de ‘Soul of Motion’, zoals de designtaal uiteindelijk zou worden omschreven (letterlijk: ziel der beweging), in elk Mazda-model tot uiting brengen. Maar Maeda wist dat hij drie dingen nodig had voor hij nog maar kon denken aan productiemodellen. Het eerste was een naam die de essentie van wat hij wou bereiken, weergaf. Het tweede was een fysiek voorwerp, een sculptuur als het ware, dat deze idee vertaalde naar een fysieke vorm. En het derde was een visiemodel dat Mazda’s nieuwe designrichting kon vertegenwoordigen voor klanten en de rest van de wereld.
Bij het bedenken van een naam voor zijn nieuwe designtaal – ogenschijnlijk misschien het meest triviale van de drie – kwam hij onmiddellijk voor enkele uitdagingen te staan. “De naam geeft ontwerpers inspiratie en is dan ook uitermate belangrijk”, aldus Ikuo Maeda. Het team had bijna een jaar nodig om zijn ideeën te vatten in een enkel woord: Kodo. Kodo betekent letterlijk ‘hartslag’, maar de eerste set van karakters werd aangepast om een extra betekenislaag toe te voegen, de idee van iets leven – of een ziel – te geven. “Ik weet nog dat we overmand werden door emoties toen we eindelijk de juiste naam hadden gevonden”, blikt Maeda terug.
Met deze visie in het achterhoofd begon het designteam ze te vertalen in fysieke vormen. Het resultaat was een designvoorwerp – of sculptuur – dat anticipeerde op het karakter van de auto die ervan werd afgeleid: de concept-car Shinari, die in 2010 werd onthuld op het autosalon van Los Angeles. Zijn naam roept de krachtige en tegelijk sierlijke uitstraling van gebogen of gedraaid staal of bamboe op. Bovendien verwijst hij naar de elastische spanning van een levend lichaam dat zich voorbereidt op een snelle en plotse beweging. De Shinari werd vaak vergeleken met een jachtluipaard dat klaar stond om te springen, een beeld dat als inspiratiebron diende voor heel wat van de eerste modellen ontworpen volgens de Kodo-principes.
Less is more: een Japanse esthetiek
Vanaf het begin zag Ikuo Maeda de nieuwe designtaal als nauw verwant met het Japanse erfgoed van het merk en een manier om de esthetische idealen van de eilandbewoners te vertalen naar het wereldwijde podium. Bij de eerste modellen stond de fusie van het natuurlijke en het artificiële centraal, aangezien die mix steeds terugkomt in de Japanse design-, kunst- en architectuurwereld. Denk maar aan een bonsaiboom of een traditionele Japanse tuin: ze zijn minutieus gepland en georganiseerd en drukken de schoonheid van de natuur uit, zij het in een zorgvuldig getemde en dus opgewaardeerde versie.
Een vergelijkbare relatie zien we tussen de concepten ‘functionaliteit’ en ‘schoonheid’. In Japan is er geen duidelijk of ideologisch onderscheid tussen kunst en productdesign. De dingen die we dagelijks gebruiken, zijn immers even cruciaal voor ons leven als voorwerpen die in een museum worden tentoongesteld. Volgens Japanners moet je aan deze dingen hetzelfde plezier onttrekken als aan een prachtig schilderij of beeldhouwwerk. Die symbiose komt nergens beter tot uiting dan in de culinaire wereld: de sfeer en de theepot zijn even belangrijk als de drank in de pot. Er zijn zelfs hele boeken geschreven over de esthetische implicaties van een Japanse bento-box. Deze lunchbox heeft in de eerste plaats als doel om voeding veilig van de ene plaats naar de andere te brengen. Idealiter geeft hij echter ook een extra dimensie aan de eetervaring, niet alleen door de schoonheid van de doos en de presentatie van de voedingsmiddelen erin, maar ook door de heerlijke anticipatie alvorens je de schatten in de lunchbox ontdekt. Datzelfde basisprincipe komt terug in alle mogelijke voorwerpen, van yoghurtpotjes tot interieurdecoratie, en vormt ook de ruggengraat van Mazda’s eigen ‘Car as Art’-concept (de auto als kunst). Die toewijding aan schoonheid, zelfs in het dagelijkse leven, maakt Japans design tot een invloedrijke en uiterst succesvolle kracht in de internationale designgemeenschap.
In de loop der jaren heeft nog een ander aspect van Japanse esthetiek zijn weg gevonden naar Mazda’s designfilosofie: een doorgedreven ‘less is more’-benadering. “Japans design moet in de eerste plaats eenvoudig en puur zijn”, aldus Ikuo Maeda. “Maar die eenvoud moet hand in hand gaan met een gevoel van diepgang.” Deze nieuwe gevoeligheid werd zelfs tot uiting gebracht in iconische modellen zoals de MX-5, die het ideaal van ultieme schoonheid door middel van eenvoud het dichtst benadert volgens Maeda. Om die diepgang te bereiken met een eenvoudige vorm heb je een minutieuze planning en aandacht voor details nodig, een benadering waar de Mazda-designers ten volle voor gaan.
De weg naar de essentie
Die gesofistikeerde eenvoud werd het kernelement in de tweede fase van het Kodo-design, die werd ingewijd door twee bekroonde concept-cars: de RX-Vision en de Vision Coupe. Deze concept-cars, die in 2015 respectievelijk 2017 werden voorgesteld op het autosalon van Tokio, werden allebei tot ‘Mooiste concept-car van het jaar’ gekroond en kunnen ook vandaag nog op heel wat lof van fans overal ter wereld rekenen.
Vanaf dit punt streefden Mazda-ontwerpers ernaar om schoonheid en een unieke elegantie te creëren door onderdelen weg te nemen, eerder dan er toe te voegen. Elk designelement heeft een doel en niets is overbodig of louter versiering. Drie concepten waren cruciaal in deze designevolutie: Yohaku (de schoonheid van lege ruimte), Sori (evenwichtige en gebalanceerde welvingen) en Utsuroi (het spel van licht en schaduw). Ikuo Maeda en zijn team elimineerden alle karakterlijnen op de flanken van de wagen om een blanco basis te creëren, een ‘lege ruimte’ die nooit echt leeg is. In plaats daarvan fungeert het zorgvuldig gewelfde koetswerk als een canvas waarop het licht kan schilderen. Wanneer de wagen door de ruimte beweegt, creëert het constante spel van licht en schaduw een dynamische en vloeiende look, zodat de ‘Soul of Motion’ tot uiting komt in de flanken.
Ondanks deze subtiele wijzigingen, die in de loop der jaren werden aangebracht, benadrukt Ikuo Maeda dat alle Mazda-modellen de essentie van het Kodo-design moeten uitstralen, zonder hun eigenheid te verliezen. Daartoe volgt de hoofdontwerper wat hij een ‘merkgebonden designperspectief’ noemt: “Wanneer al onze auto’s naast elkaar worden geplaatst, moet het gamma de klanten fascineren. Dat is de taak van de ontwerpers. Dat betekent niet dat we minder aandacht besteden aan de schoonheid van elk model, maar wel dat onze ontwerpen voor het hele Mazda-gamma een unieke, consistente boodschap moeten uitdragen.”
De autowereld heeft die boodschap luid en duidelijk begrepen. En als we mogen voortgaan op de onderscheidingen die onze recentere Kodo-designs hebben ontvangen, zitten we op de goede weg. In 2020 alleen al ontvingen zowel de Mazda CX-30 als de batterijaangedreven, elektrische Mazda MX-30 de ‘Red Dot Award’ voor productdesign, en mocht de Mazda3 naar huis met de World Car Award in de designcategorie.
De auto leven inblazen
Om de belofte van ontwerpen met een ziel te vervullen, heeft het designteam een proces uitgewerkt dat creativiteit combineert met vakmanschap en samenwerking. Eerst komt de zogeheten ‘verkennende voorbereiding’. Elk jaar worden Mazda-designers aangemoedigd om hun eigen kunstwerken te creëren op basis van de principes van het Kodo-design. “Er geldt geen enkele beperking op de methode die wordt gebruikt om het kunstvoorwerp te maken”, legt Ikuo Maeda uit. Mazda’s designteam ontwierp reeds kleding en meubilair, maar ook fietsen en kommen, en zelfs een eigen Kodo-parfum. In 2015 werden sommige van die unieke, handgemaakte voorwerpen tijdens de Designweek van Milaan voorgesteld aan het publiek. De idee is dat dit vrije spel van creatieve ideeën de ontwerpers zal helpen om de platgetreden paden te verlaten en opwindende nieuwe ideeën en vormen te creëren voor toekomstige modellen.
Vervolgens moeten de abstracte ideeën die voortkomen uit deze verkennende fase, worden vertaald naar het autodesign. Daarvoor werkt Mazda’s designteam nauw samen met de meester-vaklui, takumi genaamd, kleiboetseerders die de visie van de ontwerpers overbrengen naar een 3D-model van een auto. Het design wordt dan verder verfijnd en overgedaan in een proces dat de toepasselijke naam ‘co-creatie’ kreeg, tot er een kleimodel op ware grootte wordt gemaakt en door alle betrokkenen wordt goedgekeurd. Hoewel dit proces ontegensprekelijk meer tijd en arbeid vergt dan een zuiver virtueel design, is Ikuo Maeda ervan overtuigd dat het resultaat de extra inspanning meer dan waard is. “In Japan zijn we van mening dat vaklui de dingen die ze maken, leven inblazen, zodat de voorwerpen die de liefde en aandacht van deze vaklui hebben gekregen, levenskracht en een ziel hebben.” Zonder de betrokkenheid van de Mazda-takumi zouden Mazda’s misschien wel mooi zijn, maar zouden ze de ziel en aandacht voor details missen die hen de status van ‘Car as Art’ oplevert.
De weg naar de toekomst
Het Kodo-design verlegt al een decennium lang de grenzen van het autodesign en zal ook in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen in het Mazda-design, al veranderen nieuwe technologieën bepaalde regels van het autodesign. “Elektrische aandrijfsystemen hebben de structuur van de auto veranderd. Zo hebben we nu motoren in de wielen, waardoor er heel wat vrije ruimte overblijft om nieuwe dingen te ontwerpen”, verklaart Jo Stenuit, European Design Director bij Mazda. Deze nieuwe grenzen verkennen tegen het licht van de Kodo-designfilosofie wordt een van de grootste uitdagingen voor Mazda’s designafdeling.
Tegelijk zullen de eenvoudige elegantie en gesofistikeerde schoonheid van het Kodo-design cruciale elementen zijn op de weg naar een prestigieuze positionering. De richting die we hierbij uitgaan, is nog hoogwaardiger: de prestigieuze designs omvatten namelijk niet alleen de auto zelf, maar ook de omgeving waarin hij wordt voorgesteld. Daartoe heeft Mazda de afdeling Brand Style in het leven geroepen. Zij zorgt ervoor dat de sfeer van het Kodo-design tot uiting komt in elk aspect, van reclamecampagnes tot evenementen. Want zelfs na tien jaar heeft Mazda’s meest succesvolle designtaal ooit nog niets van haar charme verloren. De nieuwe fase van het Kodo-design is nog maar net aangebroken.
Galerij
